فرش ایرانی، با قدمتی دیرینه، همواره در سراسر جهان به عنوان نمادی از هنر و اصالت شناخته شده است. از فرش‌های پشمی گرم و صمیمی تا قالی‌های ابریشمی ظریف و پرنقش و نگار، هنرمندان ایرانی با ظرافت و خلاقیت تمام، تار و پود را به هم می‌آمیزند و نقش‌هایی بدیع و چشم‌نواز بر آن نقش می‌بندند.
درست است که برخی معتقدند فرش در دنیای مدرن جایگاهی ندارد، اما اقبال روزافزون مردم به خرید فرش نشان می‌دهد که این تصور اشتباه است. با نگاهی دقیق‌تر به این موضوع، به وضوح می‌توان نقش‌آفرینی بی‌نظیر انواع طرح قالی در دکوراسیون را مشاهده کرد. اما پیش از آنکه ما در فرش مشهد به این جلوه گری بپردازیم، لازم است با انواع قالی و طرح‌های متنوع آن بیشتر آشنا شویم.
فرش چیست؟
در حالی که فرش در زبان عربی به معنای زمین است، در زبان فارسی بیشتر به عنوان زیرانداز یا کف‌پوش شناخته می‌شود. انواع مختلفی از زیراندازها و کف‌پوش‌ها مانند قالی، قالیچه، گلیم، جاجیم، زیلو و پلاس همگی در زمره فرش‌ها قرار می‌گیرند، اما آنچه به عنوان فرش ایرانی مشهور است، در واقع نوعی خاص از فرش به نام قالی است.
در حالی که بسیاری از مردم تفاوت بین فرش و قالی را نمی دانند، باید گفت که فرش اصطلاحی کلی برای انواع زیرانداز است، در حالی که قالی زیرمجموعه ای از فرش محسوب می شود و به نوعی از فرش های پرزدار اطلاق می شود که به عنوان انواع قالی دستباف و ماشینی شناخته می شوند.
انواع قالی ایرانی
قالی‌ها بر اساس سه معیار اصلی جنس، اندازه و طرح، به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. در ادامه به بررسی هر کدام از آن ها می‌پردازیم.
1-دسته‌بندی انواع قالی ایرانی بر اساس جنس
قالی ایرانی تمام پشمی
این نوع قالی تماماً از پشم بافته شده و تار و پود و پرز آن از این الیاف طبیعی است. از ویژگی‌های بارز آن می‌توان به ساختار نرم و منعطف آن اشاره کرد. به دلیل استفاده از پشم طبیعی گوسفند، این فرش خاصیت عایقی طبیعی دارد و در سرما گرم و در گرما خنک می‌ماند.
فرش‌های پشمی به دلیل دوام بالا و عمر طولانی، انتخابی ایده‌آل برای کسانی هستند که به دنبال فرشی مقاوم می‌گردند. این نوع فرش‌ها به دلیل تراکم بالا و استفاده از الیاف طبیعی، در برابر سایش و پارگی مقاوم بوده و طول عمر بالایی دارند.
با این حال، لازم به ذکر است که افراد دارای حساسیت به پشم، ممکن است در هنگام استفاده از این نوع فرش‌ها دچار مشکل شوند.
قالی چله پشم
چله از انواع قالی پشمی است که در بافت آن از الیاف دیگری به جای پشم خالص استفاده می‌شود. به همین دلیل، قیمت این نوع فرش معمولاً از فرش‌های تمام پشم پایین‌تر است. تنوع الیاف به کار رفته در چله، می‌تواند قیمت قیمت انواع قالی و ویژگی‌های آن را تحت تاثیر قرار دهد.
قالی تمام ابریشم
قالی ابریشمی به عنوان گران‌ترین و نفیس‌ترین نوع فرش شناخته می‌شود. بافت ظریف و استفاده از ابریشم در تار و پود و پرزهای آن، دلیل اصلی این قیمت بالا است. این نوع قالی در مقایسه با قالی پشمی، ظریف‌تر و زیباتر بوده و در عین حال از مقاومت بالایی در برابر لکه‌ها برخوردار است. به گونه‌ای که اگر مایعاتی مانند چای، نوشابه و … روی آن ریخته شود، به راحتی می‌توان با یک دستمال مرطوب و مقداری شامپوی فرش، آن را تمیز کرد.
قالی کف ابریشم
در ساخت این نوع قالی، از پشم و ابریشم به طور ترکیبی استفاده می‌شود. به این ترتیب که برای تار و پود (چله) آن از پشم مرغوب بهره برده می‌شود و تمام سطح زمینه قالی با نخ‌های ابریشم ظریف و نفیس بافته می‌شود.
این ترکیب پشم و ابریشم، قالی را بسیار لطیف، بادوام و چشم‌نواز می‌کند.
قالی گل‌ابریشم
قالی گل‌ابریشم، با ظرافت نخ ابریشم در گل‌ها و برگ‌ها و پشم در سایر قسمت‌ها، زیبایی منحصر به فردی را به نمایش می‌گذارد. این نوع قالی، گرچه از نظر قیمت از قالی تمام ابریشم و قالی کف ابریشم ارزان‌تر است، از نظر هنری ارزشی والا دارد و ظرافت و هنر ایرانی را به زیبایی به تصویر می‌کشد.
سوف
در این نوع قالی، برخلاف زمینه که از پودهای نازک و ضخیم بافته شده، تنها نقش گل و بوته‌ها با پرزهای بلند و برجسته خودنمایی می‌کنند. این تمایز ظاهری، زیبایی و ظرافت خاصی به این نوع قالی می‌بخشد.
2-دسته‌بندی انواع قالی ایرانی بر اساس ابعاد
قالی ایرانی
قالی‌ها در اندازه‌های مختلفی از ۲ در ۳ متر تا ۴ در ۶ متر و حتی بزرگتر موجود هستند. این تنوع ابعاد آنها را به چهار دسته کوچک، متوسط، بزرگ و بسیار بزرگ تقسیم می‌کند.
قالیچه
قالیچه‌ها که معمولاً در ابعاد کمتر از ۴ متر بافته می‌شوند، در دو دسته‌ی کلی پرده‌ای و سجاده‌ای قرار می‌گیرند. پرده‌ای‌ها با بافت ریزتر و ابعاد کوچکتر (مانند ۱.۵ در ۲.۵ متر و ۱.۴۰ در ۲.۲۰ متر) شناخته می‌شوند، در حالی که سجاده‌ای‌ها با ابعاد بزرگتر (مانند ۲.۲۰ در ۱.۴۰ متر) و بافت درشت‌تر به دو ذرعی نیز معروف هستند.
کلگی
با وجود اینکه طول کلکی از قالی بیشتر اما، عرض آن به طور قابل توجهی کمتر است. این طول معمولا از 4 متر فراتر نمی‌رود، و در نتیجه کلک را می‌توان نوعی قالی باریک و بلند در نظر گرفت.
کناره
قالی کناره، همانطور که از نامش پیداست، برای پوشش قسمت‌های کناری محیط که با قالی کامل پوشیده نشده‌اند استفاده می‌شود. این نوع قالی به دلیل ابعاد خاص خود، با عرض نیم متر یا ۱ متر و ۷۰ سانتی‌متر و طول ۳ تا ۱۰ متر، علاوه بر کناره‌ها، برای راهروها و راه‌پله‌ها نیز مناسب است.
علاوه بر قالی کناره، انواع دیگری از قالی نیز وجود دارد که در ابعاد و کاربرد با آن متفاوت هستند. ذرع و نیم و ذرع چارک، قالی‌هایی با مساحت کمتر از قالی کناره هستند و برای فضاهای کوچکتر و یا به عنوان زیرانداز میز استفاده می‌شوند.
پشتی‌ها با ابعاد ۶۰ در ۹۰ سانتی‌متر، معمولاً به عنوان رویه پشتی مبلمان مورد استفاده قرار می‌گیرند. پادری‌ها نیز قالی‌های کوچکی هستند که برای پاگردها و فضاهای کوچک مناسب هستند. انتخاب نوع و ابعاد قالی، به سلیقه و نیاز شما و همچنین متناسب با فضایی که در نظر دارید بستگی دارد.
3-دسته‌بندی قالی بر اساس انواع فرش ایرانی
فرش ایرانی با تنوع طرح و رنگ غنی خود، در 19 دسته اصلی و زیرشاخه‌های متعدد، سلایق و علایق مختلف را به خود جذب می‌کند و جایگاه ویژه‌ای در دکوراسیون مدرن نیز دارد. این تنوع از طرح‌های لچک ترنج، خشتی و افشان نشأت می‌گیرد که در ادامه به شرح آنها می‌پردازیم.
طرح لچک ترنج
در گوشه‌های اغلب فرش‌های ایرانی، طرحی مثلث‌گونه به نام “لچک” خودنمایی می‌کند. ترنج نیز نقشی جدایی‌ناپذیر از این طرح است که به شکل دایره یا بیضی در مرکز فرش قرار می‌گیرد و از خطوط و نقوش متعددی تشکیل می‌شود.
در همین رابطه می توانید مقاله انواع طرح فرش ماشینی را بخوانید
فرش‌هایی که ترکیبی از طرح لچک و ترنج را در خود دارند، به نام لچک ترنج شناخته می‌شوند. این دو طرح نقوش اصلی فرش را تشکیل می‌دهند و در بسیاری از فرش‌های ایرانی به کار می‌روند.
اما در برخی موارد، فرش‌ها فقط شامل یکی از این دو طرح هستند. فرش‌هایی که فقط لچک دارند و ترنج ندارند، لچکی نامیده می‌شوند و فرش‌هایی که فقط ترنج دارند و لچک ندارند، ترنجی نام می‌گیرند.
بنابراین، لچک ترنج، لچکی و ترنجی، سه دسته کلی از فرش‌ها را بر اساس طرحشان تشکیل می‌دهند.
طرح خشتی (قابی)
در میان طرح‌های چشم‌نواز فرش ایرانی، طرح خشتی جایگاه ویژه‌ای دارد و به دلیل زیبایی و ظرافتش، در سایر کشورها نیز محبوبیت فراوانی یافته است. این طرح از مربع‌ها یا مستطیل‌های نقش‌دار تشکیل شده که مانند خشت‌هایی در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند. گاه این خشت‌ها با نظم و ترتیب خاصی چیده می‌شوند و گاه به صورت نامنظم در کنار هم خودنمایی می‌کنند.
طرح افشان
همانطور که از نامش پیداست، طرح افشان در فرش ایرانی شامل گل و بوته‌های پراکنده و افشان در سراسر فرش است. این طرح معمولاً بدون ترنج و لچک بافته می‌شود و زیبایی آن در ظرافت و ظرافت گل‌ها و بوته‌هایی است که به طور ظریف در هم تنیده شده‌اند. گویی هر گل و بوته‌ای از دیگری سرچشمه می‌گیرد و به دیگری پیوند می‌خورد.
این طرح ظریف و پرکار، ظرافت و زیبایی بی‌نظیری را به فرش ایرانی می‌بخشد و آن را به انتخابی ایده‌آل برای کسانی که به دنبال فرش‌های لوکس و چشم‌نواز هستند، تبدیل می‌کند.
انواع قالی ایرانی و دکوراسیون مدرن
فرش ایرانی، با قدمتی چند هزار ساله، همچنان با طراوت و زیبایی خود می‌درخشد. این هنر اصیل، با حفظ شکوه و اصالت خود، رنگ و لعابی امروزی به خود گرفته و با سلیقه‌های نوین همسو شده است.
برخلاف تصور رایج، فرش ایرانی تنها برای خانه‌های سنتی مناسب نیست، بلکه می‌تواند در دکوراسیون‌های مدرن نیز جلوه‌ای جادویی خلق کند. تضاد بین فرش ایرانی و دکوراسیون مدرن، فضایی منحصر به فرد و چشم‌نواز ایجاد می‌کند که زیبایی هر دو را به رخ می‌کشد.
فرش ایرانی، تلفیقی از هنر، تاریخ و زیبایی، می‌تواند گرمای صمیمیت و اصالت را به خانه شما هدیه دهد.
تنوع طرح‌های فرش، تضاد بین فرش‌های سنتی و مدرن را به هم‌آهنگی دلنشینی تبدیل کرده است. به طوری که برای هر سبک چیدمان، فرشی متناسب وجود دارد. این تطابق تا حدی عمیق است که گویی فرش، جزئی جدایی‌ناپذیر از دکوراسیون مدرن و امروزی به شمار می‌رود و بدون آن، گویی با فضایی بی‌روح و بی‌جان روبرو هستیم. به همین دلیل، در انتخاب فرش، باید به تناسب نقشه و رنگ آن با سایر لوازم منزل توجه ویژه‌ای داشت.
با توجه به اهمیت انتخاب صحیح فرش، در این بخش به نکاتی کلیدی در این زمینه می‌پردازیم.
انتخاب رنگ و طرح هماهنگ با اندازه فضا در انواع قالی ایرانی
استفاده از رنگ‌های تیره و گرم در دکوراسیون، فضا را کوچکتر و دلگیر نشان می‌دهد. این قاعده در مورد فرش نیز صدق می‌کند و طرح‌های ریز و شلوغ با رنگ‌های تیره، فضا را شلوغ و کوچک جلوه می‌دهند. به همین دلیل، برای محیط‌های با وسعت کم، فرش‌هایی با طرح‌های خلوت، بافت درشت و رنگ‌های روشن بهترین انتخاب هستند. فرش‌های روشن با طرح‌های ساده، فضا را بزرگتر و دلبازتر نشان می‌دهند و حس آرامش و صمیمیت را به ارمغان می‌آورند.
در همین رابطه می توانید مقاله بهترین رنگ فرش برای پذیرایی را بخوانید
انتخاب فرش با رنگ زمینه روشن و طرح‌های رنگی می‌تواند به زیبایی هر چه بیشتر منزل شما بیفزاید، البته نباید در استفاده از رنگ‌های تیره و گرم زیاده‌روی کرد. در فضاهای بزرگتر، دست شما در انتخاب رنگ و طرح فرش بازتر است اما اگر به دنبال ایجاد فضایی گرم و صمیمی هستید، می‌توانید از فرش‌هایی با طرح‌های ریز و شلوغ و رنگ‌های تیره استفاده کنید. همچنین، اگر در دکوراسیون خود از رنگ‌های روشن و خنثی استفاده کرده‌اید، یک فرش خوش‌رنگ و لعاب می‌تواند با جلوه‌گری خاص خود، روح‌بخش فضای خانه شما باشد.
توجه به سبک دکوراسیون
فرش ایرانی با تنوع طرح و رنگ خود برای هر سلیقه‌ای گزینه‌ای ایده‌آل ارائه می‌دهد. اما برای انتخاب فرش مناسب در دکوراسیون‌های مختلف، نکاتی را باید در نظر داشت.
- اگر دکوراسیون شما کلاسیک است، طرح‌های لچک ترنج با شکوه و اصالت خود، مکمل زیبایی دکوراسیون شما خواهند بود. برای سبک‌های فانتزی، طرح‌های خشتی با رنگ‌های شاد و متنوع، فضایی دلنشین و پرنشاط ایجاد می‌کنند.
- همچنین طرح‌های افشان برای فضاهایی که ترکیبی از سبک کلاسیک و فانتزی دارند، انتخابی مناسب خواهند بود.
- استفاده از دو یا هر سه طرح فرش در قسمت‌های مختلف خانه، بسته به سبک طراحی آن، می‌تواند زیبایی و جذابیت دکوراسیون را دوچندان کند.
بنابراین با کمی دقت و سلیقه، می‌توانید فرشی را انتخاب کنید که نه تنها با دکوراسیون شما هماهنگی داشته باشد، بلکه به زیبایی آن نیز بیافزاید.
جمع‌بندی
قالی ها چه در فضای گرم و صمیمی نشیمن و چه در مسیر عبور و مرور راهروها و پله‌ها، حضوری بی‌نظیر دارند و هیچ محدودیتی برای استفاده از آنها وجود ندارد. انتخاب طرح و رنگ دلخواهتان، با در نظر گرفتن وسعت محیط و سبک دکوراسیون، نه تنها محدودیتی ندارد، بلکه به شما در داشتن انتخابی هرچه بهتر یاری می‌رساند.
تنوع بی‌نظیر انواع قالی و فرش ماشینی، هر سلیقه و علاقه‌ای را به خود جذب می‌کند. این هنر اصیل و دیرینه، در دکوراسیون مدرن نیز جایگاه ویژه‌ای یافته و به زیبایی در فضاهای امروزی می‌درخشد. شهرت انواع قالی ایرانی فراتر از مرزهای ایران رفته و در سر تا سر جهان، طرفداران و خواستاران بی‌شماری دارد.
